Η υπηρεσία της ψυχικής υγείας στην εποχή μας παρέχεται από διάφορους εξειδικευμένους και μη επαγγελματίες. Ψυχολόγοι, Ψυχοθεραπευτές, Ψυχίατροι και Σύμβουλοι ψυχικής υγείας είναι οι βασικοί επαγγελματίες που ασχολούνται με τα θέματα της ψυχικής υγείας, έχοντας μάλιστα ο καθένας και από μία τουλάχιστον διαφορετική εξειδίκευση. Καθ’ όλη την διάρκεια της εργασίας μου ως ψυχολόγος είναι πολλές οι φορές που έχω ερωτηθεί από άτομα που ενδιαφέρονται να ξεκινήσουν ψυχοθεραπεία, για το ποια είναι η κατάλληλη ειδικότητα να επιλέξουν και ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ αυτών.
Ας δούμε λοιπόν περιγραφικά ποια είναι η διαφορά των παραπάνω επαγγελματιών και πως μπορείτε να επιλέξετε αυτόν που ταιριάζει περισσότερο στις ανάγκες σας.

Τι έχει σπουδάσει ο ψυχολόγος;

Ο ψυχολόγος είναι νομοθετημένος να εργάζεται για την ανθρώπινη ψυχοσύνθεση, συμπεριφορά και κοινωνικότητα. Συγκεκριμένα, ο τίτλος του ψυχολόγου απαιτεί πανεπιστημιακές σπουδές στην εφαρμοσμένη ψυχολογία η οποία διαρκεί τέσσερα χρόνια στην Ελλάδα και τρία χρόνια στα Ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Σε αυτά τα χρόνια οι εκκολαπτόμενοι ψυχολόγοι εκπαιδεύονται για όλα τα στοιχεία της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης συμπεριλαμβανομένου του βιολογικού υποβάθρου (εγκεφαλική λειτουργία, νευρολογικό σύστημα – διαταραχές και συμπεριφορά κλπ.), της ανθρώπινης ανάπτυξης (γνωστική (σκέψη), συναισθηματική, κοινωνική ανάπτυξη από την γέννηση μέχρι και τον θάνατο) αλλά και για τα ανθρώπινα σύνολα όπως είναι οι κοινωνίες. Εκτός από την θεωρητική κατάρτιση, εκπαιδεύονται και στις μεθόδους έρευνας σε περίπτωση που κάποιος θελήσει να ακολουθήσει την καριέρα του ερευνητή.

Τι δουλειά κάνει ο ψυχολόγος;

Ο ψυχολόγος εκτός από την έρευνα μπορεί να κατευθυνθεί σε ένα ευρύ φάσμα αντικειμένων και να εργαστεί αντίστοιχα, κυρίως στο εξωτερικό. Παραδείγματος χάριν, μπορεί κάποιος να ακολουθήσει την γνωστική ψυχολογία ή την νευροψυχολογία και να εργαστεί σε κάποιο κλινικό φορέα. Αντίστοιχα, ένας ψυχολόγος μπορεί να εξειδικευτεί στην εκπαιδευτική ψυχολογία και να εργαστεί σε κάποιο σχολείο, να ακολουθήσει τον τομέα της διαφήμισης και των επιχειρήσεων ακολουθώντας το marketing και την διαχείριση προσωπικού δυναμικού ή ακόμη και να απασχοληθεί σε διοικητικές θέσεις.
Στην Ελλάδα οι περισσότεροι ψυχολόγοι εργάζονται σε ιδιωτικά ή δημόσια πλαίσια και ασχολούνται με τις ψυχοθεραπευτικές και συμβουλευτικές συνεδρίες. Αυτοί οι οποίοι έχουν εξειδικευτεί σε κάποια σχολή ψυχοθεραπείας έχουν τον διπλό τίτλο του ψυχολόγου – ψυχοθεραπευτή καθώς στην πραγματικότητα είναι δύο διαφορετικά αντικείμενα εκπαίδευσης και πρακτικής. Ενδεικτικά, ένας ψυχολόγος ασχολείται με θέματα όπως το άγχος, η κατάθλιψη, το πένθος, τα προβλήματα ζεύγους και οικογένειας, το τραύμα και όλα τα θέματα που αφορούν τον άνθρωπο.

Τι έχει σπουδάσει ο Ψυχοθεραπευτής;

Όπως αναφέραμε και παραπάνω το επάγγελμα του ψυχοθεραπευτή αποτελεί μία εξειδίκευση στον κλάδο της ψυχολογίας. Στην Ελλάδα, η διαφορά στις σπουδές των δύο αντικειμένων είναι ότι για την ψυχολογία προσφέρονται πανεπιστημιακές σπουδές ενώ η εξειδίκευση της ψυχοθεραπείας πραγματοποιείται σε ιδιωτικούς, αναγνωρισμένους από το κράτος και μη, φορείς με διάφορα εκπαιδευτικά προγράμματα γνωστά ως ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις. Η εξειδίκευση στην ψυχοθεραπεία αφορά την πιο βαθιά και ολοκληρωμένη εκπαίδευση για την ανθρώπινη ψυχοσύνθεση- σκέψη και συμπεριφορά και την θεραπεία των διαταραχών τους.

Τι δουλειά κάνει ο ψυχοθεραπευτής;

Ο ψυχοθεραπευτής που συνήθως αλλά όχι πάντα έχει και την ιδιότητα του ψυχολόγου εργάζεται σε ιδιωτικά γραφεία ή δημοσίους φορείς (ΜΚΟ, νοσοκομειακούς φορείς, κέντρα υγείας κλπ.). Πραγματοποιούν ατομικές , οικογενειακές και ομαδικές συνεδρίες καθώς και συνεδρίες ζεύγους και κυμαίνονται στα πλαίσια της συμβουλευτικής και της ψυχοθεραπείας αναλόγως της εκπαίδευσης τους. Γενικά, ενώ στην Ελλάδα δεν εστιάζουμε στον διαχωρισμό του ψυχολόγου και του ψυχοθεραπευτή στο εξωτερικό, φαίνεται να είναι ευδιάκριτη η διαχωριστική γραμμή καθώς υπάρχουν και διάφοροι φορείς απασχόλησης. Παρόλα αυτά, ο συνδυασμός των δύο εκπαιδεύσεων σίγουρα προσφέρει μία ολοκληρωμένη κατάρτιση σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας.

Τι έχει σπουδάσει ο ψυχίατρος;

Για να γίνει κάποιος ψυχίατρος καλείται να ολοκληρώσει τις βασικές σπουδές της Ιατρικής και επιπρόσθετα την ειδικότητα της ψυχιατρικής. Ο ψυχίατρος είναι ο μοναδικός ειδικός ψυχικής υγείας που μπορεί να κάνει διάγνωση, να συνταγογραφήσει φάρμακα και με την υπογραφή του να συστήσει νοσηλεία για κάποιον ασθενή. Ειδικεύεται στις ψυχιατρικές διαταραχές όπως είναι οι διαταραχές προσωπικότητας και διάθεσης και η εκπαίδευση του αφορά εξολοκλήρου την φυσιολογία και λειτουργία του ανθρώπινου σώματος (νεύρο-βιολογία, ορμονολογία, εγκεφαλική και οργανική λειτουργία κλπ). Η εκπαίδευση της ιατρικής δεν εμπεριέχει τα ψυχολογικά (συναισθήματα, σχέσεις, κοινωνικά )και τα ψυχοθεραπευτικά θέματα κι εδώ έγκειται η διαφορά τους με τους ψυχολόγους και τους ψυχοθεραπευτές. Ωστόσο, πολλές φορές συναντούμε ψυχιάτρους με διπλή ιδιότητα όπως είναι οι ψυχίατροι – νευρολόγοι, οι παίδο- ψυχίατροι και οι ψυχίατροι- ψυχοθεραπευτές. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι τίτλοι αντιπροσωπεύουν τις διαφορετικές εκπαιδεύσεις που έχουν παρακολουθήσει και τα εκάστοτε αντικείμενα με τα οποία ασχολούνται.

Τι δουλειά κάνει ο ψυχίατρος;

Θα βρείτε τους ψυχιάτρους να εργάζονται σε νοσοκομεία, κέντρα υγείας και ΜΚΟ αλλά να διατηρούν και τα δικά τους ιδιωτικά γραφεία επίσης. Τόσο σε δημόσια όσο και σε ιδιωτικούς φορείς οι διαγνώσεις που κάνουν έχουν την ίδια ισχύ και μπορούν να συνταγογραφήσουν φάρμακα με τον ίδιο τρόπο. Οι διαγνώσεις και τα ψυχολογικά τεστ που χρησιμοποιούν βασίζονται κυρίως στα δύο παγκόσμια εγχειρίδια ψυχιατρικών διαταραχών, το ‘ Diagnostic ans Statistical Manual of Mental Disorder (DSM)’ και το ‘International Classification of Diseases (ICD) και στις γραμμές του παγκοσμίου οργανισμού υγείας (WHO) ή σε εκείνες του εκάστοτε κρατικού συστήματος υγείας. Ομοίως, και οι ψυχολόγοι- ψυχοθεραπευτές βασίζονται σε αυτά τα εγχειρίδια για τις συνεδρίες των κλινικών διαταραχών (αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές διάθεσης και προσωπικότητας, ψυχοσεξουαλικές διαταραχές κλπ.)

Τι έχει σπουδάσει ο σύμβουλος ψυχικής υγείας;

Για να εργαστεί κάποιος ως σύμβουλος ψυχικής υγείας στην Ελλάδα χρειάζεται να παρακολουθήσει εξειδικευμένα προγράμματα κατάρτισης στην συμβουλευτική και σε κάποιες βασικές ψυχοθεραπευτικές μεθόδους. Πρόκειται για μία εκπαίδευση που παρέχεται από ιδιωτικούς κυρίως φορείς με διαφορετική διάρκεια αναλόγως το περιεχόμενο της καθεμίας και τη σχολή. Συνήθως, οι σύμβουλοι ψυχικής υγείας έχουν υπόβαθρο στις ανθρωπιστικές σπουδές αλλά μπορεί ο καθένας να ακολουθήσει αυτή την κατεύθυνση επιλέγοντας κάποιο πρόγραμμα εκπαίδευσης. Πολλοί σύμβουλοι αφού ολοκληρώσουν την εκπαίδευση της συμβουλευτικής ακολουθούν και κάποια ψυχοθεραπευτική εκπαίδευση για να μπορέσουν να πραγματοποιήσουν τις αντίστοιχες συνεδρίες.

Τι δουλειά κάνει ο σύμβουλος ψυχικής υγείας;

Ο σύμβουλος ψυχικής υγείας εργάζονται κυρίως σε ιδιωτικά γραφεία πραγματοποιώντας ατομικές και ομαδικές συνεδρίες , σεμινάρια και οποιαδήποτε άλλη υπηρεσία που αφορά την ψυχική υγεία του ανθρώπου (πχ. Workshops, καμπάνιες κλπ.). Το αντικείμενο τους είναι η ψυχική ευεξία και ευημερία του ανθρώπου και είναι υπεύθυνη για την υποστήριξη τους σε δύσκολες καταστάσεις και τη διαχείριση προβλημάτων. Αν δεν έχουν την εκπαίδευση της ψυχοθεραπείας μπορούν να πραγματοποιήσουν συγκεκριμένο αριθμό συνεδριών στα πλαίσια της συμβουλευτικής ενώ αν έχουν ολοκληρώσει κάποια ψυχοθεραπευτική κατάρτιση ακολουθούν τις γραμμές της εκπαίδευσης τους αναφορικά με τον τρόπο που θα εργαστούν.

Για να απαντήσετε στην ερώτηση αυτή, μπορείτε να λάβετε υπόψιν σας τους παρακάτω παράγοντες.

Αρχικά, τα συμπτώματα που φανερώνουν ή οδηγούν σε κάποια ψυχιατρική διαταραχή είναι εύκολο να κατανοήσουμε ότι χρειάζονται την συμβολή ή έστω την διάγνωση κάποιου ψυχιάτρου. Σε αυτές τις περιπτώσεις η καλύτερη θεραπεία που συστήνεται είναι ο συνδυασμός των ψυχοθεραπευτικών συνεδριών με την χορήγηση κάποιάς φαρμακευτικής αγωγής. Ωστόσο, χρειάζεται προσοχή πριν τη λήψη κάποιας αγωγής, οπότε συστήνεται επίσης να πάρετε παραπάνω από μία γνώμη για αυτό.

Σε άλλες περιπτώσεις βοηθάει μελετήσουμε το βιογραφικό του ειδικού, τον τρόπο με τον οποίο εργάζεται και να διαχωρίσουμε, ποια υπηρεσία έχουμε περισσότερο ανάγκη (ατομικές, ομαδικές, οικογενειακές συνεδρίες, συμβουλευτική γονέων ή ζεύγους κλπ.).

Επίσης, ένας ακόμη σημαντικός παράγοντας που είναι απαραίτητος να πάρουμε υπόψιν μας είναι η χημεία που θα αισθανθούμε με τον εκάστοτε ειδικό καθώς μην ξεχνάμε ότι θα δημιουργήσετε μαζί του μία δυνατή συνεργασία και θα συμπορευθούμε στο ταξίδι της ψυχοθεραπείας.

Τέλος, σε κάθε περίπτωση, ρωτήστε κάποιον ειδικό που σας ενδιαφέρει και ζητήστε τις πληροφορίες που χρειάζεστε. Η επιλογή του κατάλληλου ειδικού αποτελεί μία πολύ σημαντική βάση για το αποτέλεσμα που χρειάζεστε.